Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

recto ordine

  • 1 Linie

    Linie, I) als Ausdehnung in die Länge: 1) im allg.: linea. – lineamentum (Linie der Größenlehre). – nach der L., ad lineam. – Übtr., in erster L...., in zweiter L...., in dritter L, maxime... secundo loco... tertio (s. Cic. Caecin. 23; Cic. ep. 1, 6. § 1 u. 2). – auf gleiche L. stellen mit etc., in eodem genere ponere mit Genet. (z.B. quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono, Cic. Cat. 2, 20; vgl. »gleichstellen«): auf gleicher L. stehen mit etc., alci parem esse, in einer Sache, alqā re (z.B. libertate esse parem ceteris, principem dignitate, Cic. Phil. 1, 34). – 2) insbes.: a) die Linie im Gesicht, in den Händen: incisura. – lineamentum (Gesichtszug). – b) in der Sternkunde, die Gleichungslinie, der Äquator: aequinoctialis circulus. – c) Grenzlinie, Grenze: finis. – regio (Landstrich, z.B. Sida, quae extrema regio est provinciae meae). – II) als Richtung übh.: 1) eig.: linea. – regio (die Richtung einer Örtlichkeit etc. nach irgend einer Sache). – ordo (Ordnung, Reihe). – die der Stadtmauer gegebene Richtung u. Linie, tractus ductusque muri. – in gerader L., rectā lineā; ad lineam (nach der Richtschnur); recto itinere rectā viā (in gerader Richtung des Wegs, z.B. reisen etc.); rectā regione (in gerader Richtung der Gegend, ohne Krümmung); recto ordine (in gerader Reihe, z.B. aufgestellt sein etc.); aequā fronte (in gleicher Front, von Soldaten, Schiffen, z.B. vorrücken, procedere): in gerader L. mit et was, rectā alcis rei regione (z.B. fluminis Danuvii). – 2) meton., das, was eine Linie, Reihe bildet, a) Linie von Buchstaben, Zeile: versus; versiculus. – b) als milit. t. t.: α) in Reih und Glied aufgestellte Soldaten, Schiffe: acies (bes. für die Schlacht); vgl. »Linientruppen«. – das Heer stellt sich in L., exercitus aciem instruit: das Heer in drei Linien aufstellen, aciem triplicem instruere: mit den Truppen in die L. rücken, copias in aciem educere: die L. vorrücken lassen, aciem promovere: hinter der L. aufstellen, in extremo locare: hinter die L. zurückziehen, in postremam aciem recipere: vor die L., wieder vor die L. reiten, vehi, revehi ad prima signa. – ein Soldat, ein Schiff von der L., s. Liniensoldat, -schiff. – β) Plur., die »Linien« = die Punkte, die ein operierender Feind besetzt hält: praesidia, ōrum,n. pl. (z.B. praesidia Romana [1610] intrare: u. intra sua praesidia se recipere). – γ) im Festungsbau, bei Belagerungen, die umgebenden Werke: opus (im allg., Wälle u. Gräben). – fossa (ein gezogener Graben). – eine L. um etwas ziehen, circummunire alqd opere od. operibus; alqd circumdare fossā: die ganze L. mit Truppen besetzen: *per totum opus milites disponere. – c) in den Geschlechtsregistern, Reihe der Nachkommen: linea (z.B. aufsteigende, superior: absteigende, inferior, ICt.). – die weibliche L., ex feminino sexu descendentes (ICt). – von väterlicher, mütterlicher L., a patre; a matre; paterno, materno genere: von ihnen entsprangen zwei Linien der Oktavier, ab iis duplex Octaviorum familia defluxit: in gerader L. mit jmd. verwandt sein, artissimo gradu contingere alqm (z.B. von mütterlicher Seite, a matre).

    deutsch-lateinisches > Linie

  • 2 rectum

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rectum

  • 3 regens

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > regens

  • 4 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 5 rectus

    rēctus, a, um, PAdi. (rego), geradegerichtet, d.i. in gerader (wagerechter od. senkrechter) Richtung, gerade, griech. ὀρθός (Ggstz. curvus, incurvatus, recurvatus, flexus, flexuosus, inclinatus u. dgl.), I) eig.: a) in wagerechter Richtung: ostium, die gerade auf die Straße führende, die Vordertür (Ggstz. posticum), Plaut.: via, platea, Komik.: iter r. et simplex (Ggstz. iter flexuosum), im Ohre, Cels.: recto itinere ad Iberum contendere, Caes.: recto itinere Romam ad consules et liberos fugere, Liv.; vgl. recto limite grassari, Ov., u. recto flumine alqm ducere, Verg.: rectā et expeditā via ire, Liv.: rectā viā ire ad etc., Komik.: ad me rectā rectam habet viam, Plaut.: huc rectus ex Africa cursus est, Liv.: saxa, quae rectis lineis suos ordines servant, Caes.: instructi rectā acie (Ggstz. inconditum agmen), Liv.: aes r., das gerade, geradlinige Erz (v. der Tuba), Iuven.: intestinum r., Mastdarm, Cels.: vena r. (Ggstz. v. transversa, curva), Cels.: recti oculi, gerader, unverwandter, ruhiger Blick, Cic. (vgl. oculus): u. so r. acies (Augen), Ov.: crus rectius, Hor.: cui rectior est coma, gerader, schlichter, ungelockter (Ggstz. crispulus), Sen. – iter non agit in rectum (geradeaus), sed in orbem curvat eundem, Ov. met. 2, 715. – b) v. senkrechter Richtung, gerade, senkrecht, aufrecht, arduae et rectae prope rupes, Liv.: rupes ita rectis saxis, ut etc., Liv.: rectis lineis in caelestem locum subvolare, Cic.: ita iacĕre talum, ut rectus assistat, Cic.: qui ita talus erit iactus, ut cadat rectus, Cic.: anguis longā trabe rectior exstat, Ov. – v. der Körperhaltung, -stellung, ut recta sint brachia, Quint.: caput r. (Ggstz. c. deiectum, supinum, in latus inclinatum), Quint.: quidam promptius recti, quidam resupinati, quidam etiam inclinati reddunt (urinam), Cels.: rectus insistit, rectus incedit, aufrecht, Cels. u. Capit.: u. so stans et rectus (Ggstz. humilis et ad terram more quadrupedum abiectus), Lact.: u. senectus, Iuven.: octo homines recti, gerade gewachsene, geradgliederige, schlanke, Catull.: u. so puella r., Hor.: servitia rectiora, Suet. – tunica recta, der nach alter Sitte mit senkrecht gezogenen Kettenfäden gewebte Rock, Plin. 8, 194: dass. vestis recta, Isid. orig. 19, 22, 18: Plur. subst., rectae, Fest. 277 (a), 8. – neutr. plur. subst., recta montium, steile Höhen (Ggstz. collium flexa u. porrecta camporum), Min. Fel. 17, 10. – c) v. Tone usw., nicht von der Tonleiter abweichend, weder steigend noch fallend, schlicht (Ggstz. inclinatus, flexus), sonus r. (Ggstz. inclinatio vocis), Quint. vox, Quint. – d) als gramm. t. t.: casus r., der nicht gebeugte K., der Nominativ (Ggstz. c. obliquus), Varro LL., Quint. u.a. Gramm.

    II) übtr.: 1) gerade, recht, aufrecht, rectā viā rem narrare ordine, ohne Umschweife, Ter.: rem rectā viā reputare, Ter.: rectam instas viam (bist auf dem r. Weg); ea res est, Plaut.: in rectam viam redire, Plaut.: rectissimam ad virtutem viam deligere, Quint. – rectum neutr. adv., geradeswegs, rectum ambula, Auct. inc. de mont. Sina et Sion 14. – quo vobis mentes rectae quae stare solebant antehac, aufrecht zu stehen, nicht zu wanken, Enn. – 2) übtr., v. allem, was nicht von der geraden Bahn, von der Regel usw. abweicht, a) in physischer u. intellektueller Hinsicht, α) regelrecht, regelmäßig, sachgemäß, gehörig, richtig, figura r., Prop.: cena recta u. subst. bl. recta, eine regelmäßige, ordentliche Mahlzeit (Ggstz. sportula), Suet. u. Mart.: r. et iustum proelium, Liv.: nomina r., sichere Schuldposten (Schuldner), Hor. – quotusquisque tam rectus auditor, quem etc., so ordentlicher, so gehörig-, richtig gebildeter, Plin. ep.: ebenso iudex r., Quint. – β) schlicht, einfach, natürlich, commentarii Caesaris, Cic.: simplex et r. dicendi genus, Quint.: u. so r. genus, Ggstz. figurae, Quint.: sermo rectus et secundum naturam enuntiatus, Quint.: oratio recta an ordine permutato, Quint.: orator rectus et sanus, Plin. ep. – in utroque genere (der Schauspieler- u. Ringergebärden) quae sunt recta et simplicia laudantur, Cic. – u. einfach, offen, aufrichtig, qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia tractaverit, Quint.: recta et vera loquere, Plaut. – γ) recht, richtig, fehlerflei (Ggstz. pravus, vitiosus), quod dici solet, domus recta est, ist ohne Fehler, ohne Makel, Suet. – consilia r., Ter.: iudicium r., Sen.: quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, Cic. – si quid novisti rectius istis, Hor. – erit haec quidem rectissima fortasse ratio, Quint. – rectum est m. Infin., uni medico rectius esse aegrum committere, quam multis, Cic.: protinus ergo adhibere curam rectius erit, Quint. 10, 3, 18. – neutr. subst., rectum pravumque, Cic.: rectum verumque, Quint. – v. Pers., mit Genet., beatus iudicii rectus, wer ein richtiges Urteil hat, Sen. de vit. beat. 6, 2. – b) in moralischer Hinsicht, α) gerade, rechtlich, ehrlich (Ggstz. pravus, perversus), consilia r. (Ggstz. prava c.), Liv.: ingenia r. (Ggstz. ing. perversa), Plin. ep.: conscientia r., Cic. – v. Pers., gerade, geradsinnig, gerade durchgehend, unentwegt, sich treu bleibend (vgl. Stürenb. u. Benecke Cic. Arch. 3), ex quibus unus L. Caesar firmus est et rectus, Cic.: u. so vir r., vir r. et sanctus, Plin. ep.: vir alioqui rectus, integer, quietus, Plin. ep.: praetor populi Roman irectissimus, Cic.: rectissimus iudex Plin. ep.: adversus impios rectissimus iudex (v. Gott), Lact. – β) recht, sittlich gut, pflichtgemäß, tugendhaft (Ggstz. pravus), im Neutrum subst., das Rechte, Gute, Tugendhafte, griech. ὀρθόν (Ggstz. pravum), si benefacta recte facta sunt, et nihil recto rectius, certe ne bono quidem melius quicquam inveniri potest, Cic.: neque quicquam nisi honestum et rectum alter ab altero postulabit, Cic.: sine lege fidem rectumque colebant, Ov.: recti praeceptio pravique depulsio, Cic. – rectum est, es gebührt sich, ist recht, ist pflichtgemäß, m. folg. Infin., Cic. de off. 1, 137 u. so non (nec) rectum est m. folg. Infin., Cic. de fin. 3, 71.

    lateinisch-deutsches > rectus

  • 6 rectus

    rēctus, a, um, PAdi. (rego), geradegerichtet, d.i. in gerader (wagerechter od. senkrechter) Richtung, gerade, griech. ὀρθός (Ggstz. curvus, incurvatus, recurvatus, flexus, flexuosus, inclinatus u. dgl.), I) eig.: a) in wagerechter Richtung: ostium, die gerade auf die Straße führende, die Vordertür (Ggstz. posticum), Plaut.: via, platea, Komik.: iter r. et simplex (Ggstz. iter flexuosum), im Ohre, Cels.: recto itinere ad Iberum contendere, Caes.: recto itinere Romam ad consules et liberos fugere, Liv.; vgl. recto limite grassari, Ov., u. recto flumine alqm ducere, Verg.: rectā et expeditā via ire, Liv.: rectā viā ire ad etc., Komik.: ad me rectā rectam habet viam, Plaut.: huc rectus ex Africa cursus est, Liv.: saxa, quae rectis lineis suos ordines servant, Caes.: instructi rectā acie (Ggstz. inconditum agmen), Liv.: aes r., das gerade, geradlinige Erz (v. der Tuba), Iuven.: intestinum r., Mastdarm, Cels.: vena r. (Ggstz. v. transversa, curva), Cels.: recti oculi, gerader, unverwandter, ruhiger Blick, Cic. (vgl. oculus): u. so r. acies (Augen), Ov.: crus rectius, Hor.: cui rectior est coma, gerader, schlichter, ungelockter (Ggstz. crispulus), Sen. – iter non agit in rectum (geradeaus), sed in orbem curvat eundem, Ov. met. 2, 715. – b) v. senkrechter Richtung, gerade, senkrecht, aufrecht, arduae et rectae prope rupes, Liv.: rupes ita rectis saxis, ut etc., Liv.:
    ————
    rectis lineis in caelestem locum subvolare, Cic.: ita iacĕre talum, ut rectus assistat, Cic.: qui ita talus erit iactus, ut cadat rectus, Cic.: anguis longā trabe rectior exstat, Ov. – v. der Körperhaltung, -stellung, ut recta sint brachia, Quint.: caput r. (Ggstz. c. deiectum, supinum, in latus inclinatum), Quint.: quidam promptius recti, quidam resupinati, quidam etiam inclinati reddunt (urinam), Cels.: rectus insistit, rectus incedit, aufrecht, Cels. u. Capit.: u. so stans et rectus (Ggstz. humilis et ad terram more quadrupedum abiectus), Lact.: u. senectus, Iuven.: octo homines recti, gerade gewachsene, geradgliederige, schlanke, Catull.: u. so puella r., Hor.: servitia rectiora, Suet. – tunica recta, der nach alter Sitte mit senkrecht gezogenen Kettenfäden gewebte Rock, Plin. 8, 194: dass. vestis recta, Isid. orig. 19, 22, 18: Plur. subst., rectae, Fest. 277 (a), 8. – neutr. plur. subst., recta montium, steile Höhen (Ggstz. collium flexa u. porrecta camporum), Min. Fel. 17, 10. – c) v. Tone usw., nicht von der Tonleiter abweichend, weder steigend noch fallend, schlicht (Ggstz. inclinatus, flexus), sonus r. (Ggstz. inclinatio vocis), Quint. vox, Quint. – d) als gramm. t. t.: casus r., der nicht gebeugte K., der Nominativ (Ggstz. c. obliquus), Varro LL., Quint. u.a. Gramm.
    II) übtr.: 1) gerade, recht, aufrecht, rectā viā rem narrare ordine, ohne Umschweife, Ter.: rem rectā viā reputare, Ter.: rectam instas viam (bist auf dem r.
    ————
    Weg); ea res est, Plaut.: in rectam viam redire, Plaut.: rectissimam ad virtutem viam deligere, Quint. – rectum neutr. adv., geradeswegs, rectum ambula, Auct. inc. de mont. Sina et Sion 14. – quo vobis mentes rectae quae stare solebant antehac, aufrecht zu stehen, nicht zu wanken, Enn. – 2) übtr., v. allem, was nicht von der geraden Bahn, von der Regel usw. abweicht, a) in physischer u. intellektueller Hinsicht, α) regelrecht, regelmäßig, sachgemäß, gehörig, richtig, figura r., Prop.: cena recta u. subst. bl. recta, eine regelmäßige, ordentliche Mahlzeit (Ggstz. sportula), Suet. u. Mart.: r. et iustum proelium, Liv.: nomina r., sichere Schuldposten (Schuldner), Hor. – quotusquisque tam rectus auditor, quem etc., so ordentlicher, so gehörig-, richtig gebildeter, Plin. ep.: ebenso iudex r., Quint. – β) schlicht, einfach, natürlich, commentarii Caesaris, Cic.: simplex et r. dicendi genus, Quint.: u. so r. genus, Ggstz. figurae, Quint.: sermo rectus et secundum naturam enuntiatus, Quint.: oratio recta an ordine permutato, Quint.: orator rectus et sanus, Plin. ep. – in utroque genere (der Schauspieler- u. Ringergebärden) quae sunt recta et simplicia laudantur, Cic. – u. einfach, offen, aufrichtig, qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia tractaverit, Quint.: recta et vera loquere, Plaut. – γ) recht, richtig, fehlerflei (Ggstz. pravus, vitiosus), quod dici solet, domus recta est, ist ohne Fehler,
    ————
    ohne Makel, Suet. – consilia r., Ter.: iudicium r., Sen.: quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, Cic. – si quid novisti rectius istis, Hor. – erit haec quidem rectissima fortasse ratio, Quint. – rectum est m. Infin., uni medico rectius esse aegrum committere, quam multis, Cic.: protinus ergo adhibere curam rectius erit, Quint. 10, 3, 18. – neutr. subst., rectum pravumque, Cic.: rectum verumque, Quint. – v. Pers., mit Genet., beatus iudicii rectus, wer ein richtiges Urteil hat, Sen. de vit. beat. 6, 2. – b) in moralischer Hinsicht, α) gerade, rechtlich, ehrlich (Ggstz. pravus, perversus), consilia r. (Ggstz. prava c.), Liv.: ingenia r. (Ggstz. ing. perversa), Plin. ep.: conscientia r., Cic. – v. Pers., gerade, geradsinnig, gerade durchgehend, unentwegt, sich treu bleibend (vgl. Stürenb. u. Benecke Cic. Arch. 3), ex quibus unus L. Caesar firmus est et rectus, Cic.: u. so vir r., vir r. et sanctus, Plin. ep.: vir alioqui rectus, integer, quietus, Plin. ep.: praetor populi Roman irectissimus, Cic.: rectissimus iudex Plin. ep.: adversus impios rectissimus iudex (v. Gott), Lact. – β) recht, sittlich gut, pflichtgemäß, tugendhaft (Ggstz. pravus), im Neutrum subst., das Rechte, Gute, Tugendhafte, griech. ὀρθόν (Ggstz. pravum), si benefacta recte facta sunt, et nihil recto rectius, certe ne bono quidem melius quicquam inveniri potest, Cic.: neque quicquam nisi honestum et rectum alter ab altero postulabit, Cic.:
    ————
    sine lege fidem rectumque colebant, Ov.: recti praeceptio pravique depulsio, Cic. – rectum est, es gebührt sich, ist recht, ist pflichtgemäß, m. folg. Infin., Cic. de off. 1, 137 u. so non (nec) rectum est m. folg. Infin., Cic. de fin. 3, 71.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > rectus

  • 7 assisto

    as-sisto (ad-sisto), astitī (adstitī), ere, hintreten, sich hinstellen, sich aufstellen, I) eig.: a) übh.: accede, nate, assiste, Cic. poët.: assiste ilico, Plaut.: ego assistam hinc altrinsecus, Plaut.: alter instinc alter hinc assistite, Plaut.: hic propter hunc assiste, Ter.: ass. propter aquilam, Sall.: pone fores, Tac.: ad aditum nemoris, Curt.: ad fores, Cic.: extra regiam, Curt.: contra alqm, Plaut.: contra omnes hostium copias in ponte, Cic.: alci supra umerum et deinde in capite, Suet.: m. Dat., capiti, Claud. b. G. 329: m. Acc., illas trabes, Val. Flacc. 5, 640: hos equos, Stat. Theb. 3, 299. – prägn., consulum tribunalibus, sich stellen, erscheinen vor usw., Tac. ann. 13, 4. – b) (als vollbrachte Handlung des Hintretens), zu stehen kommen, dastehen, daran-, dabeistehen, an, bei usw. etw. stehen, α) übh.: talus rectus assistit, steht aufrecht da, Cic.: u. so recto assistere trunco, Ov.: egressum cubiculo Vespasianum pauci milites, solito assistentes ordine, Imperatorem salutavere, Tac.: iudices aut (sc. in iudicio) assistentes, die Da-, Umstehenden (Parteien usw.), Quint.: assistentium fletus, Iustin.: pro foribus, Apul.: in publico in conspectu patris, sich neben seinem V. öffentlich sehen lassen, Caes. b. G. 6, 18, 3: in latus obliquum (auf die Seite geneigt), Ov.: cum inter ceteros Artabanus armatus assisteret, Iustin.: m. Dat., regionibus, Lucr.: lecto, Ov.: divinis, Hor. – β) als Diener: ut servi ad fores adsisterent, imperat, Cic. Verr. 1, 66: ad epulas regis, aufwarten, Cic. de rep. 2, 37: arae Larum cubiculi, Aufseherdienste verrichten bei usw., Suet. Dom. 17, 2. – II) übtr., jmdm. beistehen, ihn unterstützen, a) übh.: mihi assistat diligens aliquis aut peritus, Quint.: neque enim scribenti, ediscenti et cogitanti praeceptor assistit, Quint.: si assiduus studiorum exactor astiterit, Quint.: ut causae suae deprecator (als F.) assistat, Tac. – b) vor Gericht (als Sachwalter) jmdm. beistehen, ihn unterstützen, assistebam Vareno, Plin. ep. 7, 6, 3; vgl. 10, 81 (85), 1: u. so oft b. ICt. – / Infin. Futur. Act. adstiturum esse, Aem. Porcina bei Prisc. 9, 38.

    lateinisch-deutsches > assisto

  • 8 declino

    dē-clīno, āvi, ātum, āre (vgl. acclino), abneigen = von der geraden Bahn abbiegen, ablenken, abwenden, u. m. bes. Beziehung auf das wohin? hinneigen, hinlenken, hinwenden, I) im allg.: 1) eig.: a) v. tr.: non statim decl. undam, sed etc. (v. einem Flusse), Curt.: laqueis exceptos decl. ictus (des Sturmbocks), Liv.: pedamenta declinata (schief stehende) corrigere, Col.: decl. atomum, Cic. de fat. 46. – m. Advv., m. de od. ab od. ex u. Abl., m. in od. extra u. Akk., si quo ego inde agmen declinare voluissem, Liv.: si quā declinarent qui agebant ictum, Liv.: decl. se a terris, Poët. b. Suet.: sese rectā regione viai, Lucr.: non prius ex illo flagrantia lumina, Catull.: u. so non se ab illo, keinen Blick von ihm wenden, Ov.: nares in alteram partem declinantur, Cels.: decl. paulum se extra viam, Plaut. – poet., nec dulci declinat lumina somno, neigt dem s. Schl. zu, Verg. Aen. 4, 185. – b) v. intr. = abbiegen, ausbiegen, abweichen, ausweichen, se, etiamsi in acie occurrerit, declinaturum, Liv.: Cumanae cohortes, arte adversus vim usae, declinavere paululum, zogen sich ein wenig seitwärts, Liv. – m. de od. ab u. Abl. od. m. bl. Abl., m. ad u. Akk., decl. de via (bes. im Bilde = vom Wege der Pflicht, des Rechts), Cic. u. Gell.: paulum ad dexteram de via, Cic.: a Capua, Cic.: a recto itinere (im Bilde von der Rede), Quint.: rectā viā (im Bilde Quint.: Manlium iussit obliquo monte ad se declinare, Liv. – v. Lebl., vetus via regia nusquam ad mare declinans, Liv. – bes. v. Atomen, abweichen von der geraden, senkrechten Linie (Ggstz. e regione moveri), declinare dixit atomum perpaulum, Cic.: ut, cum duo individua per inanitatem ferantur, alterum e regione moveatur, alterum declinet, Cic.: atomi errantes et de via declinantes, Cic. – v. Tage, sich neigen, die iam in vesperum declinante (Ggstz. die incipiente), Col. – 2) übtr.: a) v. tr.: α) übh.: decl. suspicionem quaerentium, die Suchenden von d. Spur ablenken, Petron.: aetate iam declinatā, im hohen Alter, Quint.: milites stupentis animi et naturali habitu declinati, von stumpfsinniger u. wankender Gemütsart, Gell. – m. ab u. Abl., m. in u. Akk., ut declinet a proposito deflectatque sententiam, führe u. lenke ab, Cic.: neque (mulierem) declinatam quidquam ab aliarum ingenio ullam reperias, die von der Denkungsart der andern abweicht, Ter. – rumoribus advorsa in pravitatem, secunda in casum, fortunam in temeritatem decl., zuschieben, zuschreiben, beimessen, Sall. hist. fr. 2, 30 (36): u. so adversa in inscitiam Paeti declinans, Tac. ann. 15, 26 extr. – β) als gramm. t. t., einen Redeteil abändern, beugen, in der ältern Gramm. von jeder Art Abänderung (Deklination, Konjugation, Komparation, Derivation), Varro LL. u. Quint.: in casus declinari, dekliniert werden, Varro LL.: verba declinata - (Ggstz. primigenita, Stammverba), Varro LL. – in der spät. Gramm. bl. von der Deklination, Charis., Donat. u.a. – γ) als rhet. t. t., hoc oratio recta, illud figurā declinata commendat, dieses empfiehlt sich durch einfache (schlichte) Redeweise, jenes durch künstlich figürliche, Quint. 10, 5, 8. – b) v. intr., m. de od. ab u. Abl., m. Advv. od. m. in od. ad u. Akk., α) übh.: de statu suo, Cic.: a religione officii, Cic.: a malis, den Übeln ausweichen (Ggstz. appetere bona), Cic.: a parvis delictis diligentius, Cic. – decl. in peius, zum Schlechtern sich hinneigen (herabsinken), Quint.: in asperam Pholoën, Hor.: cum transitu Hannibalis, quantum in Italiam declinaverat belli, tantum levatae Hispaniae viderentur, Liv.: gemma paulum declinans a topazio in aurum, Plin.: coacti ab auctoribus iniuriae ad vindices futuros declinant, Liv.: plerique desperatā facultate agendi ad discendum ius declinaverunt, Quint. – absol., paulatim declinat amor, neigt sich die L. hin (zum Bruder), Ov.: magnā rerum permutatione impendente declinasse me paulum, sei ich ein wenig ausgewichen, Cic. – m. in u. Abl., si qua in parte lubricum adulescentiae nostrae declinat (abirrt, sich verirrt), revocas, Tac. ann. 14, 56. – β) v. Redner, Geschichtschreiber usw., von der Rede, vom Thema usw., abweichen, abschweifen, aliquantum a proposito, Cic.: plus iusto ab rerum ordine, Cic.: at ego huc declinabam, nec invitus, Cic.: ut eo revocetur unde huc declinavit oratio, Cic.: in hoc genus plerique cum declinavissent, ab eo, unde profecti sunt, aberrarunt, Cornif. rhet. – γ) als mediz. t. t., eine andere (bes. bessere) Wendung nehmen, abnehmen, nachlassen, ubi ea (inflammatio) declinavit, Cels.: declinante morbo, Plin.: declinantibus doloribus, Th. Prisc.

    II) prägn., abbiegend, ausweichend etw. meiden, vermeiden ( zu meiden od. zu vermeiden suchen), einer Sache aus dem Wege gehen, etw. abweisen, sich von etw. lossagen, 1) eig.: urbem unam mihi amoenissimam, Cic.: victorem hostium exercitum, Iustin.: non satis recte impetum ( als t. t. der Fechterspr.), Cic.: so auch im Bilde, invidiae impetum, Iustin.: iudicii laqueos, Cic. – 2) übtr.: aliquid (Ggstz. persequi), Cic.: periculum, Iustin.: fatorum pericula, Iustin.: vitia, Cic.: scelus, Iustin.: ea, quae nocitura videantur, Cic.: minas Clodii contentionesque nulla cum molestia (Ggstz. subire summa cum dignitate), Cic.: impudicitiam uxoris, Tac.: ea maxime declinans, quorum recens flagrabat invidia, Tac. – m. Abl. wodurch? societate culpae invidiam, Tac.

    lateinisch-deutsches > declino

  • 9 sto

    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
        Sto, stas, steti, statum, stare, cui opponitur Sedere. Estre debout sur ses pieds, Estre en son estant.
    \
        Sta Charine. Plaut. Arreste, Demeure.
    \
        Dum ante ostium sto. Terent. Ce pendant que j'estoye devant l'huis.
    \
        Stant aduersis vestigiis contra nostra vestigia Antipodes. Cic. Marchent au contraire de nous.
    \
        Stare et Fugere, contraria. Cic. S'arrester, Ne bouger.
    \
        Qui si steterit idem, mihique paruerit, etc. Cic. S'il persevere et demeure tousjours en son propos.
    \
        Stat a Senatu. Cicero. Il tient le parti du Senat, Il tient pour le Senat.
    \
        Stat a causa bonorum. Cic. Il est du parti des gents de bien, Il tient pour eulx.
    \
        In acie stare. Plancus ad Ciceronem. Estre en armes au camp, prest touts les jours de combatre.
    \
        Stetit ad eam diem ciuitas illa Lycurgi legibus. Liu. Demoura sur bout, et à fleurs et duré, Demoura en son estre.
    \
        Stare ad curiam. Cic. Ne bouger du palais.
    \
        Ad verbera stare. Ouid. Prest à estre fessé.
    \
        In aequo alicui stare. Seneca. Estre egual à luy.
    \
        Animis stare. Cic. Avoir tousjours bon courage.
    \
        Animo stare, et Desipere, contraria. Horatius. Estre en son bon sens.
    \
        Authore certo stare. Liu. S'arrester au dire de certain homme, comme estant homme de foy, S'arrester à un certain autheur, et le croire.
    \
        Stare circum, pro Circunstare. Virgil. Estre à l'entour.
    \
        Conditionibus et conuentis stare. Cicero. Tenir l'offre qu'on a faicte.
    \
        Consilio alicuius stare. Liu. S'arrester au conseil d'aucun.
    \
        Contra aliquem stare. Virgilius. Luy estre contraire, Soustenir quelque querelle contre luy.
    \
        Quum is contra populi studium stetisset. Cicero. Eust tenu bon contre, etc.
    \
        Stare a mendacio contra verum. Cic. Soustenir une menterie contre la verité.
    \
        Conuentis stare. Cicero. Tenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Cum aliquo stare. Liu. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        AEquitas cum aduersario stat. Cic. Nostre partie adverse est fondee sur l'equité, Equité fait pour partie adverse.
    \
        Decreto Senatus stare. Caesar. Obeir à l'ordonnance.
    \
        Fabula dicitur stare. Terent. Quand elle plaist, et qu'elle est ouye, et qu'on l'escoute d'un bout à autre.
    \
        Fide stare. Liu. Tenir ou garder sa foy.
    \
        Stat parum fides apud eum. Plaut. Il ne tient point ce qu'il a promis, ou Il n'est pas fort loyal.
    \
        In fide stare. Cic. Tenir sa foy.
    \
        Fiducia belli stetit auxiliis Palladis. Virg. La fiance et esperance que les Grecs ont eu en ceste guerre n'a esté soustenue et maintenue que par l'aide de Pallas, Toute leur fiance gisoit sur l'aide de Pallas, Il n'ont eu fiance qu'en l'aide de Pallas.
    \
        Ad finem stare. Ouid. Durer jusques à la fin.
    \
        Firmum stare. Liu. Tenir bon, Estre ferme et constant.
    \
        Bene apud memores veteris stat gratia facti. Virgil. Le bon gré dure et persevere, Ils en scavent tousjours bon gré.
    \
        Tantisper tutela muliebri regnum puero stetit. Liuius. Son royaume luy demoura sauve.
    \
        In eo quod iudicatum est stare. Cic. S'accorder et obeir à la sentence, Acquiescer à ce qui est jugé.
    \
        In eo quod ostenderis, stes. Cic. Ne te desdi point et t'arreste à ce que tu as une fois voulu.
    \
        Spes et victoria stabat in ducibus. Silius. Consistoit et gisoit és capitaines.
    \
        Institutis alicuius seruandis stare dicitur vrbs. Cic. Demeurer en estre ou estat, Se maintenir.
    \
        Iudicio alicuius stare. Cic. S'arrester à son jugement, Le croire plustost qu'un autre.
    \
        Iudicata re stare. Cic. Obeir à la sentence du juge.
    \
        Iureiurando alicuius stare. Quintil. Se rapporter à son serment.
    \
        Ius exemplis stat. Liu. Le droict est prins sur ce qu'on a accoustumé de faire.
    \
        Loco stare. Columel. Ne bouger de sa place.
    \
        Stare meliore loco, per translationem. Cic. Estre en meilleur estat.
    \
        Opinione alicuius stare. Cic. S'arrester à l'opinion d'aucun.
    \
        Ordine stare. Quintil. Estre maintenu, et durer au moyen de l'ordre sans lequel tenir on periroit.
    \
        Pacto stare. Liuius. Garder et entretenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Pariter stare. Ouid. Estre ensemble.
    \
        Pede in vno stans. Horat. Estant debout sur un pied.
    \
        Per quos homines ordinesque steterim non ignoras. Cicero. J'ay esté sauvé et maintenu en mon estat.
    \
        Stat per me, per te, per illum quo minus id fiat. Plin. Quintil. Il tient à luy, Il a esté cause que ce n'a esté faict, C'est par luy.
    \
        Praelia stant mihi cum domina mea. Propert. Il n'y a point de guerre ne de noise entre elle et moy, Toute noise cesse entre elle et moy.
    \
        Pro aliquo stare. Quintil. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        Promissis stare. Cic. Tenir sa promesse.
    \
        Ratio et fortuna cum aliquo stat. Liu. Quand la raison et fortune font pour luy.
    \
        Sanguis stetit. Plin. iunior. Est estanché.
    \
        Ea omnes stant sententia. Plaut. Ils sont touts de ceste opinion.
    \
        Stat sententia, non minuere copias. Liu. J'ay conclu et arresté en moy de ne, etc.
    \
        In eadem sententia stare. Liu. Perseverer en son opinion.
    \
        Stare eodem statu. Cic. Demeurer en un mesme estat.
    \
        Suppliciter stare. Horat. Estre devant aucun les mains joinctes en requerant pardon.
    \
        Talo recto stare. Horat. Estre debout.
    \
        Verbis legis stare. Quintil. S'arrester aux mots de la loy, et les prendre à la rigueur.
    \
        Voluntate logis stare. Quintil. S'arrester à l'intention et volunté de la loy, et non point aux mots.
    \
        Multorum sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. Liu. Ceste victoire cousta beaucoup de sang aux Carthaginiens, Il y eut grand sang respandu, et grand nombre de blessez des Carthaginiens, en sorte que la victoire leur fut bien cher vendue, La victoire leur cousta cher.
    \
        Magno ei stet ea nocte absentem fuisse. Gell. Il luy cousta beaucoup d'avoir, etc.
    \
        Stat illi res centum talentis. Liu. La chose luy couste cent talents.
    \
        Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. Virgilius. Est en Ascanius.
    \
        Periculum vitae meae tuo stat periculo post mortem. Plaut. Gist en ton danger.
    \
        Stare. Cic. Demourer en estat.
    \
        Quum in Senatu pulcherrime staremus. Cicero. Nostre cas se portoit bien.
    \
        Stat conferre manum AEneae. Virgil. Cela est arresté en moy que je veulx, etc.
    \
        Neque adhuc stabat quo potissimum. Cic. Il n'estoit point encore arresté.
    \
        Modo stet nobis illud, vna viuere in studiis nostris. Cic. Pourveu que ce soit arresté entre nous.
    \
        Statur, impersonale. Terentius, Quid agitur? P. statur. Je suis icy debout sans rien faire.
    \
        Standum est epistolis Domitiani. Plin. iunior. Il se fault arrester aux epistres, de, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sto

  • 10 assisto

    as-sisto (ad-sisto), astitī (adstitī), ere, hintreten, sich hinstellen, sich aufstellen, I) eig.: a) übh.: accede, nate, assiste, Cic. poët.: assiste ilico, Plaut.: ego assistam hinc altrinsecus, Plaut.: alter instinc alter hinc assistite, Plaut.: hic propter hunc assiste, Ter.: ass. propter aquilam, Sall.: pone fores, Tac.: ad aditum nemoris, Curt.: ad fores, Cic.: extra regiam, Curt.: contra alqm, Plaut.: contra omnes hostium copias in ponte, Cic.: alci supra umerum et deinde in capite, Suet.: m. Dat., capiti, Claud. b. G. 329: m. Acc., illas trabes, Val. Flacc. 5, 640: hos equos, Stat. Theb. 3, 299. – prägn., consulum tribunalibus, sich stellen, erscheinen vor usw., Tac. ann. 13, 4. – b) (als vollbrachte Handlung des Hintretens), zu stehen kommen, dastehen, daran-, dabeistehen, an, bei usw. etw. stehen, α) übh.: talus rectus assistit, steht aufrecht da, Cic.: u. so recto assistere trunco, Ov.: egressum cubiculo Vespasianum pauci milites, solito assistentes ordine, Imperatorem salutavere, Tac.: iudices aut (sc. in iudicio) assistentes, die Da-, Umstehenden (Parteien usw.), Quint.: assistentium fletus, Iustin.: pro foribus, Apul.: in publico in conspectu patris, sich neben seinem V. öffentlich sehen lassen, Caes. b. G. 6, 18, 3: in latus obliquum (auf die Seite geneigt), Ov.: cum inter ceteros Artabanus armatus assi-
    ————
    steret, Iustin.: m. Dat., regionibus, Lucr.: lecto, Ov.: divinis, Hor. – β) als Diener: ut servi ad fores adsisterent, imperat, Cic. Verr. 1, 66: ad epulas regis, aufwarten, Cic. de rep. 2, 37: arae Larum cubiculi, Aufseherdienste verrichten bei usw., Suet. Dom. 17, 2. – II) übtr., jmdm. beistehen, ihn unterstützen, a) übh.: mihi assistat diligens aliquis aut peritus, Quint.: neque enim scribenti, ediscenti et cogitanti praeceptor assistit, Quint.: si assiduus studiorum exactor astiterit, Quint.: ut causae suae deprecator (als F.) assistat, Tac. – b) vor Gericht (als Sachwalter) jmdm. beistehen, ihn unterstützen, assistebam Vareno, Plin. ep. 7, 6, 3; vgl. 10, 81 (85), 1: u. so oft b. ICt. – Infin. Futur. Act. adstiturum esse, Aem. Porcina bei Prisc. 9, 38.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > assisto

  • 11 declino

    dē-clīno, āvi, ātum, āre (vgl. acclino), abneigen = von der geraden Bahn abbiegen, ablenken, abwenden, u. m. bes. Beziehung auf das wohin? hinneigen, hinlenken, hinwenden, I) im allg.: 1) eig.: a) v. tr.: non statim decl. undam, sed etc. (v. einem Flusse), Curt.: laqueis exceptos decl. ictus (des Sturmbocks), Liv.: pedamenta declinata (schief stehende) corrigere, Col.: decl. atomum, Cic. de fat. 46. – m. Advv., m. de od. ab od. ex u. Abl., m. in od. extra u. Akk., si quo ego inde agmen declinare voluissem, Liv.: si quā declinarent qui agebant ictum, Liv.: decl. se a terris, Poët. b. Suet.: sese rectā regione viai, Lucr.: non prius ex illo flagrantia lumina, Catull.: u. so non se ab illo, keinen Blick von ihm wenden, Ov.: nares in alteram partem declinantur, Cels.: decl. paulum se extra viam, Plaut. – poet., nec dulci declinat lumina somno, neigt dem s. Schl. zu, Verg. Aen. 4, 185. – b) v. intr. = abbiegen, ausbiegen, abweichen, ausweichen, se, etiamsi in acie occurrerit, declinaturum, Liv.: Cumanae cohortes, arte adversus vim usae, declinavere paululum, zogen sich ein wenig seitwärts, Liv. – m. de od. ab u. Abl. od. m. bl. Abl., m. ad u. Akk., decl. de via (bes. im Bilde = vom Wege der Pflicht, des Rechts), Cic. u. Gell.: paulum ad dexteram de via, Cic.: a Capua, Cic.: a recto itinere (im Bilde von der Rede), Quint.: rectā viā (im Bilde), Quint.: Manlium
    ————
    iussit obliquo monte ad se declinare, Liv. – v. Lebl., vetus via regia nusquam ad mare declinans, Liv. – bes. v. Atomen, abweichen von der geraden, senkrechten Linie (Ggstz. e regione moveri), declinare dixit atomum perpaulum, Cic.: ut, cum duo individua per inanitatem ferantur, alterum e regione moveatur, alterum declinet, Cic.: atomi errantes et de via declinantes, Cic. – v. Tage, sich neigen, die iam in vesperum declinante (Ggstz. die incipiente), Col. – 2) übtr.: a) v. tr.: α) übh.: decl. suspicionem quaerentium, die Suchenden von d. Spur ablenken, Petron.: aetate iam declinatā, im hohen Alter, Quint.: milites stupentis animi et naturali habitu declinati, von stumpfsinniger u. wankender Gemütsart, Gell. – m. ab u. Abl., m. in u. Akk., ut declinet a proposito deflectatque sententiam, führe u. lenke ab, Cic.: neque (mulierem) declinatam quidquam ab aliarum ingenio ullam reperias, die von der Denkungsart der andern abweicht, Ter. – rumoribus advorsa in pravitatem, secunda in casum, fortunam in temeritatem decl., zuschieben, zuschreiben, beimessen, Sall. hist. fr. 2, 30 (36): u. so adversa in inscitiam Paeti declinans, Tac. ann. 15, 26 extr. – β) als gramm. t. t., einen Redeteil abändern, beugen, in der ältern Gramm. von jeder Art Abänderung (Deklination, Konjugation, Komparation, Derivation), Varro LL. u. Quint.: in casus declinari, dekliniert werden, Varro LL.: verba declinata -
    ————
    (Ggstz. primigenita, Stammverba), Varro LL. – in der spät. Gramm. bl. von der Deklination, Charis., Donat. u.a. – γ) als rhet. t. t., hoc oratio recta, illud figurā declinata commendat, dieses empfiehlt sich durch einfache (schlichte) Redeweise, jenes durch künstlich figürliche, Quint. 10, 5, 8. – b) v. intr., m. de od. ab u. Abl., m. Advv. od. m. in od. ad u. Akk., α) übh.: de statu suo, Cic.: a religione officii, Cic.: a malis, den Übeln ausweichen (Ggstz. appetere bona), Cic.: a parvis delictis diligentius, Cic. – decl. in peius, zum Schlechtern sich hinneigen (herabsinken), Quint.: in asperam Pholoën, Hor.: cum transitu Hannibalis, quantum in Italiam declinaverat belli, tantum levatae Hispaniae viderentur, Liv.: gemma paulum declinans a topazio in aurum, Plin.: coacti ab auctoribus iniuriae ad vindices futuros declinant, Liv.: plerique desperatā facultate agendi ad discendum ius declinaverunt, Quint. – absol., paulatim declinat amor, neigt sich die L. hin (zum Bruder), Ov.: magnā rerum permutatione impendente declinasse me paulum, sei ich ein wenig ausgewichen, Cic. – m. in u. Abl., si qua in parte lubricum adulescentiae nostrae declinat (abirrt, sich verirrt), revocas, Tac. ann. 14, 56. – β) v. Redner, Geschichtschreiber usw., von der Rede, vom Thema usw., abweichen, abschweifen, aliquantum a proposito, Cic.: plus iusto ab rerum ordine, Cic.: at ego huc declinabam, nec invitus, Cic.: ut
    ————
    eo revocetur unde huc declinavit oratio, Cic.: in hoc genus plerique cum declinavissent, ab eo, unde profecti sunt, aberrarunt, Cornif. rhet. – γ) als mediz. t. t., eine andere (bes. bessere) Wendung nehmen, abnehmen, nachlassen, ubi ea (inflammatio) declinavit, Cels.: declinante morbo, Plin.: declinantibus doloribus, Th. Prisc.
    II) prägn., abbiegend, ausweichend etw. meiden, vermeiden ( zu meiden od. zu vermeiden suchen), einer Sache aus dem Wege gehen, etw. abweisen, sich von etw. lossagen, 1) eig.: urbem unam mihi amoenissimam, Cic.: victorem hostium exercitum, Iustin.: non satis recte impetum ( als t. t. der Fechterspr.), Cic.: so auch im Bilde, invidiae impetum, Iustin.: iudicii laqueos, Cic. – 2) übtr.: aliquid (Ggstz. persequi), Cic.: periculum, Iustin.: fatorum pericula, Iustin.: vitia, Cic.: scelus, Iustin.: ea, quae nocitura videantur, Cic.: minas Clodii contentionesque nulla cum molestia (Ggstz. subire summa cum dignitate), Cic.: impudicitiam uxoris, Tac.: ea maxime declinans, quorum recens flagrabat invidia, Tac. – m. Abl. wodurch? societate culpae invidiam, Tac.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > declino

  • 12 sto

    sto, stĕti, stătum, 1 (scanned stĕtĕrunt, Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. H. 7, 166; Prop. 2, 8, 10), v. n. [root sta-; Sanscr. sthā, sthalam, locus; Gr. sta-, histêmi, to set, place; statêr, weight; O. H. Germ. stām; Goth. standa; Engl. stand], to stand, in opposition to sitting, walking, or lying prostrate, to stand still, remain standing, stand upright.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, Illi qui astant, hi stant ambo, non sedent,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.; cf.:

    cum virgo staret et Caecilia in sellā sederet,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    si iste ibit, ito: stabit, astato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 74:

    abi intro, noli stare,

    id. Mil. 4, 3, 36; so (opp. ire) id. Merc. 3, 3, 21; id. Mil. 4, 2, 95; 4, 9, 10; id. Pers. 3, 3, 43; 4, 4, 50; Ter. Eun. 3, 2, 6; 3, 2, 12:

    i: quid stas, lapis?

    id. Heaut. 4, 7, 3:

    ante aedes,

    Plaut. Am. 2, 1, 56; 1, 1, 250; 2, 2, 35; id. Truc. 2, 3, 14:

    ante ostium,

    Ter. Eun. 5, 2, 4; id. And. 3, 1, 17; id. Hec. 3, 4, 14; 5, 4, 14:

    ante oculos,

    Ov. Am. 1, 5, 17:

    ad januam,

    Cic. de Or. 2, 86, 353:

    ad undam,

    Verg. G. 4, 356:

    orantem juxta,

    Stat. Th. 11, 618:

    hic foris,

    Plaut. Men. 2, 3, 12:

    hinc procul,

    Ter. Hec. 4, 3, 1:

    propter in occulto,

    Cic. Clu. 28, 78; cf.:

    qui proximi steterant,

    Caes. B. G. 5, 35, 3:

    propius,

    Hor. A. P. 361:

    sta ilico,

    Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    qui frequentissimi in gradibus concordiae steterunt,

    Cic. Phil. 7, 8, 21:

    stans pede in uno,

    Hor. S. 1, 4, 10 et saep.—Of things:

    ita statim stant signa,

    Plaut. Am. 1, 1, 120:

    quorum statuae steterunt in Rostris,

    Cic. Phil. 9, 2, 4:

    statua,

    id. Div. 1, 34, 75:

    signa ad impluvium, ad valvas Junonis,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61:

    stabat acuta silex,

    Verg. A. 8, 233:

    columna,

    Hor. C. 1, 35, 14:

    cerea effigies,

    id. S. 1, 8, 32; cf. poet.:

    aeneus ut stes,

    id. ib. 2, 3, 183.— Pass. impers.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Sim. Statum vide hominis, Plaut. Ps. 1, 5, 44: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, Ter. Eun. 2, 2, 40:

    confecto munerum cursu moriar stando,

    Amm. 24, 3, 7.—Prov.:

    inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio,

    i.e. I am in a pinch, Plaut. Capt. 3, 4, 84; v. sacrum.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand firm or immovable; to last, remain, continue: cui nec arae patriae domi stant; fractae et disjectae jacent, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 115 Vahl.):

    nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    Cic. Lael. 7, 23:

    stantibus Hierosolymis,

    id. Fl. 28, 69:

    ut praeter spem stare muros viderunt,

    Liv. 38, 5:

    urbem innoxiam stare incolumem pati,

    id. 31, 31, 15:

    hasta, quae radice novā, non ferro stabat adacto,

    stuck fast, remained fixed, Ov. M. 15, 562:

    missum stetit inguine ferrum,

    id. ib. 5, 132; cf. id. ib. 5, 34;

    8, 415: stat glacies iners,

    Hor. C. 2, 9, 5:

    aquae,

    Ov. M. 4, 732:

    longā stare senectā,

    Sil. 3, 94:

    cornus stetit inter tempora frontis,

    id. 4, 142.—
    2.
    To remain, tarry, linger any where (cf. moror):

    paulisper stetimus in illā ganearum tuarum nidore atque fumo,

    Cic. Pis. 6, 13:

    hos quos video volitare in foro, quos stare ad curiam,

    id. Cat. 2, 3, 5: cur non aut stantem comprehenderint, aut fugientem consecuti sint, remaining in the city, id. Cael, 28, 67;

    so (opp. fugio),

    id. Tusc. 2, 23, 54:

    cum gladiis in conspectu senatus,

    id. Phil. 2, 4, 8:

    qui domi stare non poterant,

    id. Fl. 6, 13:

    (meretrix) olente in fornice stans,

    Hor. S. 1, 2, 30; cf. Ov. Am. 1, 10, 21; Juv. 10, 239; cf.

    of minerals not attracted by the magnet: pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum,

    Lucr. 6, 1058. —
    3.
    In milit. lang.
    a.
    To stand in the ranks or under arms, to fight:

    quisque uti steterat, jacet obtinetque ordinem,

    Plaut. Am. 1, 1, 86: ut sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisque stantes incumberet, Sall. ap. Serv. Verg. A. 9, 229 (H. 3, 72 Dietsch):

    cum milites a mane diei jejuni sub armis stetissent defatigati, Auct. B. Afr. 42, 3: primo haud impari stetere acie,

    Liv. 26, 44:

    in Asia totius Asiae steterunt vires,

    id. 37, 58: in acie, Auct. B. Hisp. 28 fin.:

    pars acie stabat, Auct. B. Afr. 51, 6: stetit acies in armis,

    Sen. Phoen. 389; cf.:

    stetit ordine certo Infelix acies,

    Luc. 7, 2, 16.—
    b.
    Pregn., to stand firm in fight, stand one's ground, maintain the contest (opp. abjecto scuto fugere), Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    in acie stare ac pugnare (opp. in castra refugere),

    Liv. 22, 60, 25:

    Tarquiniensis, novus hostis non stetit solum, sed etiam ab suā parte Romanum pepulit,

    id. 2, 6, 11:

    comminus,

    Caes. B. C. 1, 47:

    inque gradu stetimus, certi non cedere,

    Ov. M. 9, 43; cf.:

    contra leonem,

    Spart. Carac. 5.—
    c.
    Transf., of a battle, to last, hold out, continue (a favorite expression of Livy):

    ibi aliquamdiu atrox pugna stetit,

    Liv. 29, 2:

    diu pugna neutro inclinata stetit,

    id. 27, 2:

    ita anceps dicitur certamen stetisse,

    id. 8, 38:

    primo stetit ambiguā spe pugna,

    id. 7, 7.—
    4.
    Nautical t. t., to lie, to lie or ride at anchor:

    ante hostium portus in salo stare,

    Liv. 37, 16;

    Auct. B. Afr. 62: naves regiae in sinu Maliaco,

    Liv. 36, 20:

    classis instructa in portu,

    id. 37, 11:

    classis in salo ad Leptim, Auct. B. Afr. 62, 4: litore puppes,

    Verg. A. 6, 901.—
    5.
    Of servants, to stand, wait, attend (very rare): neque pueri eximiā facie stabant, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 2:

    sto exspectans, si quid mihi imperent,

    Ter. Eun. 3, 5, 46:

    ad cyathum et vinum,

    Suet. Caes. 49; cf.:

    ad pedes,

    id. Galb. 22.—
    6.
    Of buildings, cities, etc., to stand finished, be erected (mostly poet.):

    intra annum nova urbs stetit,

    Liv. 6, 4, 6:

    jam stabant Thebae,

    Ov. M. 3, 131:

    moenia jam stabant,

    id. F. 3, 181:

    stet Capitolium Fulgens,

    Hor. C. 3, 3, 42:

    aedificant muros... Stabat opus,

    Ov. M. 11, 205:

    jam stare ratem,

    Val. Fl. 1, 96.—
    7.
    Of the countenance, to be unmoved, to be at rest ( poet.):

    stat num quam facies,

    Luc. 5, 214:

    stant ora metu,

    are rigid, Val. Fl. 4, 639; cf.:

    cur ad patrios non stant tua lumina vultus,

    Stat. Th. 10, 693.—
    8.
    To stand up, stand upright, stand on end; to bristle up, stiffen, etc. ( poet. and in post-Aug. prose): papillae, Lucil. ap. Non. 391, 26:

    mammae,

    Plin. 28, 19, 77, § 249:

    steterunt comae,

    Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. M. 7, 631; cf. id. ib. 10, 425:

    crines fulvi pulvere,

    Stat. Th. 3, 326:

    setae,

    Ov. M. 8, 286:

    in vertice cristae,

    id. ib. 6, 672:

    aristae,

    id. ib. 10, 655:

    stantes oculi,

    prominent, Ov. F. 6, 133:

    oculis rigentibus et genis stantibus,

    fixed, Plin. 23, 1, 24, § 49. —In mal. part., Mart. 3, 73, 2; App. M. 2, p. 117, 39; Auct. Priap. 75, 2.—Rarely of fluids, to coagulate, stiffen:

    sanguis stetit,

    Sen. Oedip. 585.—
    9.
    With abl., to stand out with, be thick with, full of any thing (mostly poet.): stant pulvere campi, Enn. ap. Porphyr. ad Hor. C. 1, 9, 1 (Ann. v. 592 Vahl.): cupressi Stant rectis foliis, id. ap. Philarg. ad Verg. G. 2, 444 (Ann. v. 268 ib.): stat sentibu' fundus, Lucil. ap. Don. Ter. And. 4, 2, 16; Titin. ap. Non. 391, 21; so,

    ager sentibus,

    Caecil. ib. 391, 23:

    vides ut altā stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1: caelum caligine stat, Sisenn. ap. Non. 392, 8:

    pulvere caelum,

    Verg. A. 12, 408:

    pulvereo globo astra,

    Stat. Th. 7, 124:

    stant lumina (Charontis) flammā,

    Verg. A. 6, 300:

    stant pulvere Syrtes,

    Claud. Laud. Stil. 1, 257.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to stand: mentes, rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    stetisse ipsum in fastigio eloquentiae,

    Quint. 12, 1, 20.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand one's ground, stand firm or unshaken; to endure, persevere, persist, abide, continue:

    moribus antiquis res stat Romana virisque, Enn. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 21 (Ann. v. 492 Vahl.): disciplinam militarem, quā stetit ad hanc diem Romana res, solvisti,

    Liv. 8, 7:

    res publica staret,

    Cic. Phil. 2, 10, 24; cf. id. Cat. 2, 10, 21:

    stante urbe et curiā,

    id. Planc. 29, 71:

    ut eo neglecto civitas stare non possit,

    id. Cael. 1, 1:

    utinam res publica stetisset, quo coeperat statu,

    id. Off. 2, 1, 3:

    qui illam (rem publicam) cadere posse stante me non putārant,

    id. Fam. 6, 6, 2:

    ut stante re publicā facere solebamus,

    id. Off. 2, 1, 3:

    neque enim aliter stare possemus,

    id. Sest. 45, 97:

    per quos homines ordinesque steterim, quibusque munitus fuerim, non ignoras,

    id. Fam. 13, 29, 7; cf.:

    eorum auxilio, qui me stante stare non poterant,

    id. ib. 7, 2, 3:

    respublica stetit virtute tuā,

    Liv. 4, 40:

    stetit regnum puero,

    id. 1, 3:

    dum stetimus,

    Ov. Tr. 1, 9, 17:

    stamus animis,

    Cic. Att. 5, 18, 2:

    stas animo,

    Hor. S. 2, 3, 213:

    Gabinium sine provinciā stare non posse,

    could not hold out, subsist, Cic. Pis. 6, 12; cf. id. Fl. 6, 14; Suet. Oth. 5:

    nedum sermonum stet honos,

    Hor. A. P. 69.—Hence, nearly—esse, tantā stat praedita culpā (natura), Lucr. 5, 199:

    pausam stare fragori,

    id. 1, 747.—
    b.
    (Acc. to its use as a milit. t. t., v. supra, I. B. 3.) To maintain the contest:

    cum in senatu pulcherrime staremus,

    Cic. Fam. 1, 4, 1.—
    c.
    Stare in aliquā re, simply aliquā re, and post-class. also alicui rei, to stand firm, persist, persevere; to rest, abide, adhere to, continue in a thing.
    (α).
    In aliquā re:

    si in fide non stetit,

    Cic. Rab. Perd. 10, 28:

    sin in eo non stat,

    id. Att. 2, 4, 1:

    stare oportet in eo, quod sit judicatum,

    id. Fin. 1, 14, 47:

    in sententiā,

    Liv. 4, 44.—
    (β).
    With abl.:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35:

    suis stare judiciis,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    censoris opinione,

    id. Clu. 47, 132:

    alicujus decreto,

    Caes. B. G. 6, 13:

    stare conditionibus,

    Cic. Att. 7, 15, 2:

    stare conventis,

    id. Off. 3, 25, 95:

    stare jurejurando,

    Quint. 5, 6, 4:

    nihil quo stat loco stabit, omnia sternet abducetque vetustas,

    Sen. ad Marc. 26, 4.— Pass. impers.:

    stabitur consilio,

    Liv. 7, 35:

    etsi priore foedere staretur,

    id. 21, 19:

    famā rerum standum est,

    id. 7, 6.—
    (γ).
    With dat.:

    arbitri sententiae stare,

    Dig. 4, 7, 23 fin.:

    voluntati patris,

    ib. 26, 7, 3; 36, 3, 6:

    rei judicatae,

    ib. 42, 1, 32:

    emptioni,

    ib. 19, 1, 13; ib. 4, 8, 27 (five times) et saep.—
    (δ).
    Stat sententia, aliquid, or, impersonally, stat ( alicui), the determination stands or holds good; I ( thou, he, etc.) am determined: Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter. Eun. 2, 1, 18:

    Hannibal, postquam ipsi sententia stetit, pergere ire,

    Liv. 21, 30:

    stat sententia tradere mecum Dotalem patriam,

    Ov. M. 8, 67:

    modo nobis stet illud, unā vivere in studiis nostris,

    Cic. Fam. 9, 2, 5:

    stat pectore fixum, Aeetae sociare manus,

    Val. Fl. 5, 289:

    nos in Asiam convertemus: neque adhuc stabat, quo potissimum,

    Cic. Att. 3, 14, 2:

    mihi stat alere morbum,

    Nep. Att. 21, 6:

    quos ut seponi stetit,

    Sil. 3, 68:

    stat, casus renovare omnes,

    Verg. A. 2, 750. —
    d.
    In aliquā re, or simply aliquā re, to rest on, be fixed on, depend upon, etc.:

    omnis in Ascanio stat cura parentis,

    Verg. A. 1, 646:

    regnum fraternā stare concordiā,

    Liv. 45, 19:

    quā (disciplinā) stetit Romana res,

    id. 8, 7:

    hac arte (i.e. bello) in patriā steti,

    id. 5, 44, 2; Val. Fl. 3, 673; Verg. A. 2, 163:

    magis famā quam vi stare res suas,

    Tac. A. 6, 30:

    apud quos virtute quam pecuniā res Romana melius stetit,

    id. H. 2, 69 fin.:

    famā bella stare,

    Curt. 3, 8, 7.—
    2.
    In theatr. lang., of plays and actors, to stand, i.e. to please, take, succeed:

    quod si intellegeret, cum stetit olim nova (fabula), Actoris operā magis stetisse quam suā,

    Ter. Phorm. prol. 9 sq.:

    partim vix steti, id. Hec. prol. alt. 7: securus, cadat an recto stat fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176:

    illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, Hoc stabant, hoc sunt imitandi,

    id. S. 1, 10, 17.—
    3.
    Stare, ab, cum, or pro aliquo, or aliquā re, or with adv. loci, to stand by, on the side of, adhere to a person or thing, take the part of:

    ut nemo contra civium perditorum dementiam a senatu et a bonorum causā steterit constantius,

    Cic. Brut. 79, 273:

    a se potius quam ab adversariis,

    id. Inv. 1, 43, 81:

    a mendacio contra verum,

    id. ib. 1, 3, 4:

    a contrariā ratione,

    Auct. Her. 4, 2, 4:

    cum di prope ipsi cum Hannibale starent,

    Liv. 26, 41, 17; 5, 38:

    stabat cum eo senatus majestas,

    id. 8, 34, 1:

    nobiscum adversus bar, baros,

    Nep. Ages. 5, 4:

    si pro meā patriā ista virtus staret,

    Liv. 2, 12:

    pro jure gentium,

    id. 38, 25:

    pro vobis adversus reges stetimus,

    id. 45, 22, 10; 23, 8, 3 Fabri ad loc.:

    pro Jubā atque Afris,

    Quint. 11, 1, 80:

    pro signis,

    Ov. A. A. 1, 200:

    quamvis duces non essent praesentes, staret tamen pro partibus invicta fortuna ultoris,

    Flor. 4, 7, 10:

    hic primo pro Pompei partibus, mox simulatione contra Pompeium stetit,

    Vell. 2, 48, 4:

    voluptas pro iisdem partibus standi,

    Sen. Vit. Beat. 4, 1; cf.:

    et dii quoque pro meliore stant causā,

    Curt. 4, 1, 13:

    hinc stas, illinc causam dicis,

    Plaut. Men. 4, 2, 48:

    unde stetisset, eo se victoria transferret,

    Just. 5, 4, 12: non semper vostra evortet: nunc Juppiter hac stat, stands at your side, stands by you, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565.—So with in:

    Graeci, qui in Darei partibus steterant,

    Curt. 3, 11, 18.—
    4.
    Stare per aliquem, to stand to one's account, be chargeable or owing to one; to lie at one's door, be one's fault; followed by a negative consequence or effect, expressed by quin, [p. 1763] quominus, or ne.
    (α).
    With quin:

    quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, etc.,

    Liv. 2, 31, 11 Weissenb.ad loc.—
    (β).
    With quominus (freq.):

    si poterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, Quominus haec fierent nuptiae, volo: sed si id non poterit, Id faciam in proclivi quod est, per me stetisse, ut credat,

    Ter. And. 4, 2, 16 sq.:

    Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur,

    Caes. B. C. 1, 41:

    graviter eam rem tulerunt, quod stetisse per Trebonium, quominus oppido potirentur, videbatur,

    id. ib. 2, 13; so,

    nec, quominus perpetua cum eis amicitia esset, per populum Romanum stetisse,

    Liv. 8, 2, 2; 9, 14, 1; 6, 33, 2; 44, 14, 12.—
    (γ).
    With ne:

    ne praestaremus per vos stetit, qui, etc.,

    Liv. 45, 23, 6:

    non per milites stetisse, ne vincerent,

    id. 3, 61, 2:

    quasi per ipsum staret, ne redderetur,

    Suet. Aug. 28.—Rarely without the negation; so with ut:

    per quam (ignorantiam) stetit, ut tibi obligarer,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 2; cf. Ter. And. 4, 2, 17 supra; absol.:

    id est, non per me stetit, sed per illud,

    Quint. 3, 6, 78; with subj.-clause:

    si per eum non stetit, parere defuncti voluntati,

    Dig. 32, 1, 36.—
    5.
    Of price, to stand one in, to come to, to cost (mostly post-Aug.):

    Periclum vitae meae tuo stat periculo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 82:

    Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse,

    Liv. 34, 50; cf.:

    sit argumento tibi gratis stare navem,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    haud illi stabunt Aeneia parvo Hospitia,

    Verg. A. 10, 494:

    quae neque magno Stet pretio,

    Hor. S. 1, 2, 122:

    multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30:

    haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit,

    id. 3, 60:

    utrique vindicta libertatis morte stetit,

    Vell. 2, 64, 3:

    heu quanto regnis nox stetit una tuis?

    Ov. F. 2, 812 et saep.:

    nulla pestis humano generi pluris stetit,

    Sen. Ira, 1, 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > sto

См. также в других словарях:

  • recto — rèc·to s.m.inv. 1. TS bibliol. la faccia anteriore di un foglio, di una pagina, ecc.: annotazione posta sul recto; anche con valore appositivo, posposto al numero d ordine del foglio: carta 25 recto (abbr. 3r, r.) Contrari: 2verso. 2. TS numism.… …   Dizionario italiano

  • SCOLIUM — Graece Σκολιὸν, subintellige μέλος, genus Carminis apud Graecos convivalis. Quamvis enim Socrates apud Platonem in Protagora, Musicae usum in conviviis improber illamque Euripides funeribus magis convenire, ad luctum mitigandum, asserat, tamen et …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RECTA Coena — Suetonio et Recta absolute in Aug. c. 74. Veter. dicta est cena, quam Clientibus, rectô ordine discumbentibus, Principes Viri apud Romanos, dare solebant, ὀρθόδειπνον Graec. Turnebus, Adversar. l. 5. c. 10. Rectam, interpretatur veram, sinceram,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TAPYRI — populi non procul ab Hyrcanis. Dionysius, Υ῾ρκανίοι, Τάπυροί τε. Ubi Montanus: Tapyros quod attinet (neque enim admitti potest altera lectio, Υ῾ρκάνιοι τ᾿ Α῎πυροί τε, obstat enim aliorum scriptorum auctoritas, qui nusquam Α᾿πύρους, sed Ταπύρους… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Ordre royal des Deux-Siciles — « Reale ordine delle Due Sicilie » Croix de l Ordre (modèle 1808) Décerné par& …   Wikipédia en Français

  • ordre — Ordre, m. penac. Est disposition par assiete de choses en proportion, convenance et succession entre elles. Ainsi l on dit, Mettre par ordre plusieurs choses, et les ordonner soit par rang d estoc, qu on dit direct et de droit fil, soit branchu,… …   Thresor de la langue françoyse

  • Oderic de Porderone — Odoric de Pordenone Odoric de Porderone Odoric de Pordenone, né vers 1286 à Pordenone, mort le 14 janvier 1331 à Udine a été un des rares voyageurs occidentaux à se rendre en Extrême Orient pendant le Moyen Âge. Le récit de son voyage en Chine,… …   Wikipédia en Français

  • Odoric de Pordenone — Odoric de Porderone Odoric de Pordenone, né vers 1286 à Pordenone, mort le 14 janvier 1331 à Udine a été un des rares voyageurs occidentaux à se rendre en Extrême Orient pendant le Moyen Âge. Le récit de son voyage en Chine, dicté à Guillaume de… …   Wikipédia en Français

  • Odoric de pordenone — Odoric de Porderone Odoric de Pordenone, né vers 1286 à Pordenone, mort le 14 janvier 1331 à Udine a été un des rares voyageurs occidentaux à se rendre en Extrême Orient pendant le Moyen Âge. Le récit de son voyage en Chine, dicté à Guillaume de… …   Wikipédia en Français

  • Incunable — Cet article concerne les incunables typographiques. Pour les incunables tabellaires ou xylographiques, voir xylographie. Chroniques de Nuremberg, incunable de 1493 …   Wikipédia en Français

  • Incunables — Incunable Demande de traduction Inkunabel → …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»